Papera, bertan behera?

Kazetaritza egiteko modua aldatzen ari da. Baita irakurleen ohiturak ere. Apenas irakurtzen dute egunkaririk egungo gazteek. Horren aurrean, etorkizun latza du papereko euskarriak. Hala ere, sasikazetariak ez du uste guztiz desagertuko denik euskarri hori, ezta gutxiagorik ere: gazteek askorik irakurtzen ez duten arren, aurreko belaunaldietako heldu eta zaharrek ezin dute egunkaria eskuartean eduki gabe gosaldu. Ia ohartu gabe igaro da gizartea paperaren arotik digitalera; transizio horrek, ordea, ez du zertan betiko egunkarien desagerpena ekarri behar.

Hemendik mende erdira paperezko egunkariak irakurtzen jarraitzeko, ostera, aldaketa batzuk egitea ezinbestekoa da. Beharbada, gaurkotasunezko edukiak soilik interneteko edizioan argitaratu beharko dituzte, eta papererako utzi eduki landuagoak, astebukaeretan argitaratzeko, esaterako.

Dena dela, itxaron egin behar afera honen konponbidea ikusteko. Hori bai, mende erdia igaro baino lehen bilatzea komeni...

‘EZER EZ DA EGI EZ GEZUR; BEHATZEN DEN KRISTALAREN KOLOREAK GUZTIA BALDINTZATZEN DU’

Egia. Hori baino hitz zabal eta abstraktuagorik, gutxi. Gure bizitzaren oinarrietako bat da egia absolutuaren bilaketa, gizakia zergatik eta zertarako bizi den, zein helbururekin eta zer arrazoigatik. Dena den, egia ez da soilik horretara mugatzen. Grial Santua balitz bezala, denek egiten dute amets egia kontrolatzearekin, egiaren jabe izatearekin.

Izatez, izaki handinahia da gizakia. Guztiaren kontrola eduki nahi du, guztiari nahi dio sorbalda gainetik begiratu. Herrialdeak eta bihotzak konkistatzen ditu gizakiak, eta egia ere konkistatu nahi du, iritzi publikoa konkistatu nahi du.

Egiaren bilaketarako tresna lagungarri gisa sortu ziren hedabideak. Izan ere, denok daukagu egiaren jabe izateko eskubidea, demokraziak ez baitu teorian gizakien arteko ezberdintasunik onartzen. Honek ere ezin zuen salbuespen izan. Kazetariak izango ziren egia bilatuko zuten heroiak, aurkitu ondoren gizarteari helaraziko ziotenak. Baina misio heroiko horren tartean, beste behin ere, inoiz inor bakean uzten ez duen euli ipurtarin bat sartu zen, eta hedabideen zainetatik odola zurrupatu zuen, baita hedabideak osatzen dituztenenak ere. ‘Interesak’ izenez ezagutzen da euli hori. Aldez aurretik biktima aukeratu eta zast! Ez du hutsik egiten. Guztiak kutsatzen dira interesen birusarekin. Eta, gisa horretara, interesek ere hedabideak kutsatu zituzten, albo kalte oso garrantzitsuak eta konponezinak eraginez.

Interes horiek direla eta (ikus iritzi publikoaren kontrola, boterearen jabetza, informazioaren monopolioa, etab.) hedabideak igortzen zuten informazioa hautatzen hasi ziren. Tarta osoa ematetik soilik zatitxo bat ematera igaro ziren. Euren bokadilo tartean urdaiazpiko iberikoa sar zezaketela ikusi eta, mortadela herri xehearentzat utzi zuten, beraientzat hartuz urdaiazpiko gozo hori. Egiaren zati bat soilik ematen hasi ziren, zati txikiak eta askotan egi ere ez zirenak. Gezurra sortu zen orduan. Baina zer da gezurra? Bai, egia ez dena. Baina askoz ere gehiago da gezurra. Desinformazioa deiturikoaren giltza da gezurra.Gauzak zekitena zekiten moduan kontatzeari utzi zioten. Hasieran, gezurra plazaratzen zuten, baina errepikatzearen poderioz gezur hori egi bihurtzen zen, eta horrela hamaika aldiz. Gezurretatik eraikitako egiak. Jeniala, ezta? Egi transgenikoak sortu zituzten hedabideek, egi manipulatuak. Gezurraren hazitik ernetako egiak.

Gaur egun, interes extrakomunikatiboak direla eta, informazioa emateari utzi diote hedabideek. Informazioaren zati bat soilik ematen dute, beraiek nahi dutena, nahi duten moduan, nahi dutenean. Txorakeria dirudi, baina sekulako boterea adierazten du horrek. Izan ere, informazioa kontrolatuta daukanak boterea dauka. Informazioaren monopolioa daukanaren inguruan ez da kritikarik irakurriko. Gizakia handinahia baita, baina ez tontoa. Ez du bere irudia eta ondarea kaltetuko duen ezer idatziko, ez du bere aurka egingo. Hori, berriro diogu, sekulako boterea edukitzea da. Iritzi publikoaren kontrola edukitzea da. Zure inguruan dabilen informazio guztia ona bada, hitz txarrik ez bada argitaratzen zure aurka, nork eraitsiko zaitu boteretik? Ideia horrek zoratzen du gizakia, ideia horrek zoratzen ditu hedabide guztiak.

Noski, egon badaude tirania horren aurka altxatu diren ausartak. Hala ere, egunkari ezberdinak irakurtzean, irratiak entzutean, telebistako albistegiak ikustean erotu egin dira, hain ezberdina baita munduaren pertzepzioa kate batean edo bestean! Horrek Ramon de Campoamor poetak esandakoa berresten du: “Ezer ez da egi ez gezur; begiratzen den kristalak guztia baldintzatzen du”. Kristal ezberdinek osatzen dituzte hedabideen eskaparateak. Bakoitzak bere egia eskaintzen du, oso prezio onean. Trukean, egunkari horrekiko fideltasuna eta gai konkretu baten inguruan irakurleak hedabidearen iritzi berberaren garapena jasotzen ditu.

Azkenean, hainbeste egi eta informazioren gurutzaketaren eraginez, egia absolutuaren esentzia galdu egin da. Mundu guztiak uste baitu berak duela arrazoi, eta gainontzekoak mesprezatzen ditu horregatik, gerran hasten da herrialde bat bestearekin, interesengatik. AEBak Irakekin gerran hasten badira, hedabide amerikarrentzat beti egongo da irabazteko posizio ezinhobean AEBak, inoiz ez dute akatsik egingo, soldadu amerikarrak hilezkor bihurtuko dira egun batetik bestera. Berdin gertatuko da hedabide islamiarrekin. Hortaz, bi egi paralelo kontatuko dira aldi berean. Eta inork ez du jakingo zein den benetako egia, eta zein gezur ustela, orain arte jaso duen informazio pozoituak analisi ahalmena ezabatu duelako euren burmuinetatik. Bakoitzak egi bat kontsumituko du, bere egia, horretan sinetsiko du. Gertakariaren inguruan iritzi ezberdina dutenak arbuiatu eta mesprezatuko ditu. Gerra amaituko da. Ondoren, beste bat hasiko da. Hori da informazioaren ziklo infinitua. Denek dute arrazoi, denek dakite egia, baina aldi berean inork ez daki ezer. Soilik itzalpean txotxongiloaren hariak maneiatzen dituzten handi-mandiak mintzatu daitezke horren inguruan. Egun batean, aspertuko dira apika, eta benetako egia ezagutaraziko dute, txotxongiloa alde batera utziz.

Egun hori iritsi arte, erakusleihoak erreparatzen jarraitu behar, gure eguneroko dosiaren bila. Egi transgenikoak, guztiaren gainetik, adiktiboak baitira.

OBSOLESCENCIA PROGRAMADA

El portátil desde el cual escribo este artículo, está en las últimas. Es bastante curioso, ya que no hace ni dos años desde que me lo compré. A pesar de que no le he dado el mejor trato del mundo, no deja de extrañarme que solo haya aguantado un año y medio. La verdad es que no me lo explico, como una casa tan prestigiosa como Sony haga unos portátiles tan frágiles y tan propensos a averiarse.

He estado dándole unas cuantas vueltas, hasta que he hallado una posible explicación más que convincente, además de breve: obsolescencia programada. En el mundo extremadamente consumista en el que vivimos, la obsolescencia programada les viene como anillo al dedo a empresarios y comerciantes.

Vivimos en una sociedad frenética, estresante, que no se detiene ni por un segundo. Lo mismo sucede con los avances tecnológicos. La tecnología avanza cada día, cada minuto, cada segundo. Yo, que tenía pensado comprarme el iPad2 para el año que viene, he visto como mi gozo cae en un pozo. Acaban de presentar el iPad3, cuando yo creía que su antecesor era la cúspide de la tecnología, y resulta que ya se ha quedado obsoleto. Y yo que todavía sigo jugando con mi Game Boy Color amarilla al Donkey Kong Country…

La obsolescencia programada es un fenómeno que apareció allá por la década de los 20, en plena ebullición del Charleston, cuando la gente vivía completamente feliz y a lo que dinero se refiere le daba igual ocho que ochenta. Los vendedores y fabricantes, muy linces ellos, aprovecharon la coyuntura de la época para instalar una pequeña trampa a sus productos: programaban sus productos para que, después de un determinado período de tiempo, se estropearan y los consumidores tuvieran que volver a las tiendas como pollos sin cabeza a comprar otro.

En unos años, hemos pasado de disfrutar de productos fiables y duraderos a comprar ordenadores frágiles, electrodomésticos muy poco resistentes y televisores que muy sospechosamente tienden a averiarse con frecuencia. Es lo que dicta la ley del consumismo, esa ley donde lo importante es gastar, comprar y consumir; cuanto mayor sea la frecuencia, mucho mejor. Eso sí, mucho mejor para los de siempre.

Mi reflexión, sin embargo, no acaba aquí. He seguido dándole vueltas a lo de la obsolescencia, y he topado un paralelismo más que interesante, a la vez que revelador. Curiosamente, los políticos programan su retórica y se llenan la boca de buenas intenciones mientras dura la campaña electoral. Una vez que pasa, su discurso se vuelve obsoleto, la maquinaria de buenas intenciones se estropea y no vuelve a funcionar hasta pasados cuatro años.

Eso sí, también hay una grandísima diferencia. Mientras que un televisor averiado va a la basura, un político obsoleto y ya retirado es recolocado en grandes empresas como Endesa, y muchas más de las cuales no me acuerdo y me da rabia recordar. Los electrodomésticos, a la basura; los políticos, a seguir chupando del bote. Como dice el comienzo de innumerables chistes, no es lo mismo...

Espagetiak 'bolognesa' erara

Azken hilabetea azterketetan murgilduta igaro ostean, iritsi da blog xixtrin honi amaraunak kentzeko ordua. Inspirazioak aspaldi utzi zion nigana inguratzeari, baina gaurkoan esfortzu txiki bat egingo dut (ez dudalako ezer hoberik egiteko).

Ez dakienarentzat, Lasarte-Bilbo-Lasarte (ez, ez da Kirmen Uriberen liburuaren kopia kutre bat) ibilbidea egiten dut astelehenetik ostiralera. Normalean, gainontzeko bidaiariak erabat ernegatzen ditut nire zurrunkekin, baina beste batzuetan momentu luzidoak izaten ditut eta nire garunaren makineria martxan jartzen dut.

Orain dela urte pare bat iritxi zen Bolonia izeneko ikasketa-plana gure unibertsitateetara. 92koak (beste behin) izan gara pastela irentsi behar izan dugunak, laborategian era guztietako sendagaien eraginkortasuna ikusteko erabiltzen diren sagu eta arratoiak.

Plan berri horrekin paradisua inoiz baino gertuago jarri ziguten. Momentu batez zerua hatz-puntekin ukitzera ere irits gintezkeen Bolonia planak zekarrena gauzatuz gero. Funtsean, plan berri horrekin arlo praktikoari, sormenari, ikaslearen talentuari bidea libre uzten zitzaion, azterketa pisutsuei jubilazioa emanez eta ikasleen asistentzia sustatuz. "Nola ez dira joango ba ikasleak klasera, planteatzen dugun eredu erakargarri honekin?", pentsatuko zuten ziur aski.

Pasa dira pare bat urte, eta orain arte eman den erreforma bakarra plana asmatu zuen espabilatu koadrilaren kontu korronteetan eman da. Erreforma horrek beste azpierreforma batzuk ere ekarri ditu: etxea, autoa... Hori bai, hezkuntza metodoari dagokionez ezer gutxi. Noizean behin praktikatxoren bat edo beste, irakasle ausarten batek zerrenda pasa eta kitto.

Erretolika guzti honekin esan nahi dudana da sistemaren mamiak berdin-berdina izaten jarraitzen duela. Kanpotik zertxobait makilatu bada ere, funtsean betiko istorioa errepikatzen da: azterketak, Perurenak altxatzen dituen harriak baino pisutsuagoak diren apunte sortak (konparatzeko, ikus Obelixek bizkarrean eramaten dituen menhirrak) eta ikasleak grabagailuak bailiran buruan sartutako guztia errepikatzen. Eta hori zertarako? Handik bi egunera den-dena ahazteko. Eta horrela behin eta berriro. Informazioa sartu, informazioa atera. Horrela dihoakigu. Benetan izaera kritikoa eta trebezia duten ikasleak sortu ordez, giza-erantzungailu automatikoak sortzen ari gara. Inporta zaigun (barkatu, kasu honetan pluralaren erabilera gaizki legoke, beraz, zaien) bakarra poltsikoak betetzea da.

Zeozer egiten ari denean erraz distraitzen naizen horietakoa naiz, eta kasu honetan ere berdin. Sukaldetik usain goxoa nabaritzen dut. Kuxkuxeatzera noa. Afaltzeko, espagetiak bolognesa erara. Obsesionatzen ari naizela uste dut...